Σάββατο 26 Μαρτίου 2016

Οι "Παλαιόπιστοι" της Ρωσίας (Πηγή: www.lifo.gr)


Οι Παλαιόπιστοι είναι Ρώσοι Χριστιανοί που αποκόπηκαν από την επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία το 1666 και συνεχίζουν το παλιό τελετουργικό, πριν τις μεταρρυθμίσεις του Πατριάρχη Μόσχας Νίκωνoς.
(Από το Wikipedia: Ο Νίκων έτρεφε απεριόριστο θαυμασμό προς τα βυζαντινά πρότυπα των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας και επιχείρησε διάφορες εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις όπως την αναθεώρηση ορισμένων λειτουργικών κειμένων. Εστράφη προς τα ελληνόφωνα Πατριαρχεία της Ανατολής και τους Έλληνες λογίους, με τους οποίους διαβουλεύτηκε για την ανανέωση της λατρείας και της παράδοσης προς την κατεύθυνση των ελληνικών προτύπων. Επείσθη ακόμη και για το γεγονός ότι η ρωσική εκκλησιαστική εικονογραφία είχε απομακρυνθεί αρκετά από τα ορθόδοξα πρότυπα και είχε επηρεαστεί σοβαρά από το πολωνικό μπαρόκ. Έφτασε στο σημείο μάλιστα να συγκαλέσει Σύνοδο, η οποία αποφάσισε την επιστροφή στα ελληνικά πρότυπα. Απαγόρευσε αυστηρά το κτίσιμο κωνικών ναών, κατά το πρότυπο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα, και κατεδάφισε πολλούς από αυτούς που είχαν ήδη κτιστεί, προκειμένου να επιβάλει την επιστροφή στο «παλαιο-βυζαντινό» πρότυπο). 
Το Dersu είναι ένα μικρό χωριό στην ακτή της Ρωσίας που βλέπει στον Ειρηνικό Ωκεανό και το κατοικούν κυρίως Ρώσοι Παλαιόπιστοι. Είναι άνθρωποι με πολύ αυστηρές θρησκευτικές πεποιθήσεις που τους απαγορεύουν να χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία, να φορούν μοντέρνα ρούχα και άλλα πολλά. 
Η μέρα στο σπίτι των Παλαιόπιστων ξεκινάει από πολύ νωρίς το πρωί. Πρώτα ξυπνούν οι μεγάλοι: η μητέρα ξεκινάει να μαγειρεύει το πρωινό γεύμα κι ο πατέρας ξυπνάει τα παιδιά. Όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να δουλεύουν σκληρά και να έχουν κάτι να κάνουν στη διάρκεια της ημέρας, έτσι πρέπει να τρώνε καλά το πρωί.  

Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016

Το μυστήριο του Ιησού (ΙΕ’ - ’Ηταν μάγος-θαυματοποιός-τσαρλατάνος;)

Απ’ τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού οι μελετητές των Ευαγγελίων είχαν διαπιστώσει πως δεν έχουμε να κάνουμε με έναν αλλά με πολλούς Ιησού!
Ένας, π.χ., είναι ο προφήτης-ηθικολόγος Ιησούς, που μιλάει και δρα ως ελληνο-ρωμαίος φιλόσοφος και απευθύνεται στη διανόηση.
Ένας άλλος, είναι ο μάγος-Ιησούς, ο θαυματουργός, που απευθύνεται στον αμαθή και δεισιδαίμονα όχλο.
Ο ένας Ιησούς συγκρούεται με τον άλλον: ο προφήτης αρνείται τα θαύματα λέγοντας "Ω γενιά, πονηρή και μοιχαλίδα, ζητάτε θαύματα, αλλά θαύματα δεν θα σας δοθούν εκτός από αυτό του προφήτη Ιωνά"!
Αλλά ο άλλος Ιησούς, ο μάγος, του δίνει και καταλαβαίνει. Μας φλομώνει στα "θαύματα", τα περισσότερα των οποίων είναι ανόητα, άχρηστα και, φυσικά, ανύπαρκτα.
Η "θαυματουργία" προϋποθέτει ανθρώπους ευκολόπιστους, αμαθείς, αφελείς, ίσως και μισο-βλαμμένους.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως η "θαυματουργή" δύναμη του Ιησού δεν μπορεί να εκδηλωθεί στον τόπο καταγωγής του. Όσοι τον γνώριζαν από μικρό παιδί δεν μπορεί να ξεγελαστούν εύκολα.
Το πρώτο "θαύμα" του Ιησού είναι αυτό στο γάμο της Κανά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως το αναφέρει μόνο ένας απ’ τους τέσσερις ευαγγελιστές. Και, φυσικά, κάνει μπαμ από μακριά πως είναι παραλλαγή της πρώτης πληγής του Φαραώ, που τα νερά του ποταμού μετατράπηκαν σε αίμα.
Έχουμε δύο θαύματα πολλαπλασιασμού των άρτων και των ψαριών. Την πρώτη φορά με πέντε ψωμιά και δύο ψάρια ταΐζονται 5000 άντρες. Τη δεύτερη, με πέντε ψωμιά και "ολίγα" ψάρια θρέφονται 4000 άντρες. 
Κάνει εντύπωση πως μένει σταθερός ο αριθμός των ψωμιών, αλλά αλλάζει το πλήθος των χορτασμένων και, ελαφρώς, ο αριθμός των ψαριών. Τα δε γυναικόπαιδα δεν υπολογίζονται, παρόλο που μπορεί να είναι πιο λαίμαργα και φαταούλικα!
Το "γερό χαρτί" των Χριστιανών είναι, φυσικά, οι θεραπείες των ασθενειών. Μιλάμε για ατέλειωτες θεραπείες. Πολύ ανθυγιεινός τόπος η Παλαιστίνη εκείνης της εποχής.
Κατά παράδοξο τρόπο, το σάλιο του Ιησού είχε ιδιαίτερες θεραπευτικές ιδιότητες. Θεράπευε πότε κωφάλαλους και πότε τυφλούς. Πότε αρκούσε μόνο του, πότε σε συνδυασμό με χώμα που ο ίδιος ο μάγος το ανακάτευε με το σάλιο του και έβαζε τον πηλό στο ασθενές όργανο.
Οι θεραπείες των "δαιμονισμένων" είναι ιδιαίτερα ανατριχιαστικές. Αλλά και κάπως θεότρελες!
Τα δαιμόνια εμφανίζονται να μπαινοβγαίνουν σε ανθρώπινα σώματα καθώς και να μεταφέρονται σε κοπάδια χοίρων που ως άλογα καλπάζουν προς τη θάλασσα όπου γκρεμίζονται. Εικόνες εντελώς σουρεαλιστικές και ασυνάρτητες. 
Οι επιληπτικοί και οι κωφάλαλοι θεωρούνται επίσης "δαιμονισμένοι"! Τους έχει κυριεύσει το πνεύμα το "άλαλον και κωφόν"! "Έξελθε!", το διατάζει ο Ιησούς. Και το πνεύμα, αν και κουφό, ακούει και υπακούει. Και εξέρχεται "κραυγάζον", αν και άλαλο!
Μια άλλη μέρα ο Ιησούς σταματάει μια καταιγίδα "επιτιμώντας" την! Δηλαδή τη μάλωσε σαν να ήταν μικρό και άτακτο παιδάκι.
Εντελώς παράλογη είναι και η κατάρα του Ιησού σε μια καημένη συκιά που λόγω εποχής δεν είχε να του προσφέρει σύκα. Εκείνος, μη μπορώντας να ελέγξει την πείνα και το θυμό του, την ξέρανε για πάντα. Έλεος ρε παιδιά...
Κάποτε έρχεται κι η ώρα να πληρώσει τον ΕΝΦΙΑ. Κι επειδή δεν είχε, διατάζει τον Πέτρο να ρίξει στη θάλασσα αγκίστρι και ν’ ανοίξει το στόμα του πρώτου ψαριού που θα πιάσει όπου θα βρει το απαιτούμενο ποσό! 
Αυτό, ειλικρινά, με ξεπερνάει. Ολόκληρος θεός, γιατί δεν έφτιαχνε κατευθείαν ένα χρυσό νόμισμα, κι έστησε όλο αυτό το περίπλοκο σκηνικό; Δεν το καταλαβαίνω...
Με τις "αναστάσεις νεκρών", καλύτερα να μην ασχοληθώ γιατί θα σας ... κολάσω!
Όλ’ αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν γραφικά και χαριτωμενιές.
Αλλά ο τρόπος που εξακολουθεί να τα εκμεταλλεύεται μέχρι και σήμερα η χριστιανική εκκλησία, στήνοντας ολόκληρη χρυσοφόρα βιομηχανία θαυμάτων, μας αναγκάζει να τους χτυπάμε κάτω σαν χταπόδια όπου τους βρίσκουμε...

Παρασκευή 11 Μαρτίου 2016

Μπορεί να υπάρξει ηθική χωρίς θρησκεία?

Για να μην πελαγοδρομήσουμε, ας ξεκινήσουμε με δύο διαπιστώσεις της ανθρωπολογίας:
Α) Η ηθική, με την έννοια άτυπων κανόνων στοιχειώδους κοινωνικής συμπεριφοράς, προϋπήρχε της θρησκείας. Τέτοιες μορφές πρωτόγονης "ηθικής" παρατηρούμε και σε όλα τα είδη των αγελαίων ζώων.
Β) Οι θρησκείες για χιλιάδες χρόνια στερούνταν κάθε έννοια ηθικής. Η αρχέγονη μορφή θρησκείας δεν επεδίωκε να κάνει τον άνθρωπο ηθικότερο ή πνευματικά ανώτερο. Στόχο της είχε να δώσει μια ερμηνεία του εχθρικού φυσικού περιβάλλοντος και να γίνει εξευμενισμός-προσεταιρισμός των "σκοτεινών" δυνάμεων που κυριαρχούν στον κόσμο ώστε να λειτουργήσουν προς όφελος του ανθρώπου.
Βλέπουμε, έτσι, στην αρχαία μας θρησκεία να προσωποποιούνται-θεοποιούνται τα φυσικά φαινόμενα, και τους Θεούς να είναι συχνά χειρότεροι των ανθρώπων, αγριότεροι, ανηθικότεροι, εκδικητικότεροι...
Οι αρχαίοι Έλληνες όταν αναζητούσαν ηθικά πρότυπα, δεν κατέφευγαν στους Θεούς αλλά στους ήρωες-ημίθεους, όπως τον Ηρακλή, Θησέα κ.λπ.
Σταδιακά, αλλά όχι ταυτόχρονα σε όλους τους λαούς, η θρησκεία ενσωμάτωσε και ιεροποίησε συγκεκριμένες ηθικές αρχές που ήδη είχαν επικρατήσει στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης.
Και φτάνουμε στη νεότερη εποχή που ουσιαστικά ηθική και θρησκεία ταυτίζονται.
Ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει την περίφημη φράση "χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται". Με αυτή θα ασχοληθούμε σε μια σειρά αναρτήσεων αργότερα. Εδώ θα κάνουμε απλώς κάποιες νύξεις: είχε άραγε δίκιο ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας?
Η προσωπική μου άποψη είναι η εξής: ο Ντ. διατύπωσε τη θέση αυτή ζώντας σε μια κοινωνία απολίτιστη, αμόρφωτη, υλικά και κοινωνικά εξαχρειωμένη. 
Μια τέτοια κοινωνία ήταν φυσικό να μη διαθέτει κανέναν απολύτως φραγμό. Οπότε χρειαζόταν ένας Θεός να παίξει το ρόλο του πανεπόπτη μπάτσου! Στις συνθήκες εκείνες όντως... χωρίς Θεό όλα επιτρέπονταν!
Όμως, όπου έχει επικρατήσει ο πολιτισμός και οι βασικές του αρχές, κυρίως ο σεβασμός στη ζωή, στην προσωπικότητα και διαφορετικότητα του άλλου, ο Θεός-χωροφύλακας σταδιακά χάνει την αναγκαιότητά του.
Αν η φράση του Ντ. ίσχυε και στον πολιτισμένο κόσμο τότε οι "Λέσχες Αθέων" στις ΗΠΑ και στην Αγγλία, με τα εκατομμύρια μέλη, θα έπρεπε να ήταν άντρα ληστών και εγκληματιών!
Όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. 
Οι συνειδητοί άθεοι του πολιτισμένου δυτικού κόσμου είναι η αφρόκρεμα της κοινωνίας, έχουν κατάλευκα ποινικά μητρώα, είναι βαθιά ανθρωπιστές, δραστηριοποιούνται σε εθελοντικές αποστολές και προσφέρουν ανιδιοτελώς υπηρεσίες χωρίς να επιδιώκουν τον προσηλυτισμό κανενός, όπως δυστυχώς κάνουν οι άθλιοι χριστιανοί ιεραπόστολοι...
Αντίθετα, αν επισκεφτεί κανείς φυλακές και πορνεία του τρίτου κόσμου θα εντυπωσιαστεί με τη θρησκοληψία των τροφίμων τους!
Συνεπώς, η θρησκεία και ο Θεός μπορεί εν μέρει να φανούν χρήσιμα εργαλεία για τη χαλιναγώγηση των άγριων ανθρώπινων ενστίκτων. 
Αλλά απευθύνονται σε πρωτόγονες και υπανάπτυκτες κοινωνίες, που βρίσκονται ακόμα στη "νηπιακή" φάση εξέλιξής τους...

Παρασκευή 4 Μαρτίου 2016

Το μυστήριο του Ιησού (ΙΔ’ - Ήταν ένας κυνικός φιλόσοφος της Ιουδαίας?)

 
Ο Ιησούς, τηρώντας την ιουδαϊκή παράδοση, αποκαλούσε το Θεό "Άμπα", δηλαδή "πατέρα". Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν υποδηλώνει θεϊκή υιότητα ή ιδιότητα του Ιησού. Ακόμα κι οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το Δία "Πατέρα θεών και ανθρώπων". 
Όλοι οι Ιουδαίοι θεωρούσαν τον εαυτό τους "παιδί του Θεού". Όχι μόνο λόγω της δημιουργίας του ανθρώπου απ' το Θεό, αλλά και ως μέλη του "περιούσιου λαού". 
Βέβαια, μπορεί ο απλός Ιουδαίος να απέφευγε να αυτοανακηρύσσεται δημόσια ως "Υιός του Θεού", αλλά οι Χασιδαίοι κι οι Προφήτες χρησιμοποιούσαν κατά κόρον αυτή την προσφώνηση για να δηλώσουν την ικανότητά τους να έχουν απευθείας διάλογο με το Θεό. 
Αλλά πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε: η προσφώνηση αυτή σε καμιά περίπτωση δεν δήλωνε θεϊκή ιδιότητα. Αυτό ήταν ένα κατασκεύασμα των Χριστιανών και μάλιστα του 4ου αιώνα μ.Χ.
Ο Ιησούς πρέπει να ήταν κατά πάσα πιθανότητα ένας ιδιόμορφος αλλά συμπαθής τύπος. Μέσα στο μυαλό του βίωνε ζωντανά τη Βασιλεία του Θεού. 
Κατακεραύνωνε τον πλούτο, εξυμνούσε τη φτώχεια και την κοινοκτημοσύνη. Ενέπνευσε τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, τον Ουίλιαμ Μπλέικ, τον Τολστόι, τη Μητέρα Τερέζα, ακόμα και τον τζαϊνιστή Μαχάτμα Γκάντι...
Οι Χριστιανοί συγγραφείς προσπαθούν να μας πείσουν πως τα μηνύματα του Ευαγγελίου ήταν εντελώς καινούργια. Στο Μεσαίωνα ίσως να έπειθαν τους πολλούς. Σήμερα, που η γνώση και η πληροφόρηση πλεονάζουν, ξέρουμε πολύ καλά πως ο Χριστιανισμός είναι ένα συνονθύλευμα όλων των τότε γνωστών θρησκειών και φιλοσοφιών. 
Ακόμα και ο αντικομφορμισμός του Ιησού δεν θα προκαλούσε καμία εντύπωση στους Ινδούς γιόγκι ή στους Έλληνες κυνικούς. Οι "παραβολές" του Ιησού είναι κακομεταφρασμένες ανακυκλώσεις ινδουιστικών μύθων, χωρίς να αποκλείσουμε και προσπάθεια μίμησεις των μύθων του Αισώπου.
Πολλοί "άσωτοι υιοί" γινόντουσαν δεκτοί στις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας. Ενώ ο Κήπος του Επίκουρου ήταν γνωστό πως φιλοξενούσε και πολλές γνωστές πόρνες της πόλης. Συνεπώς ούτε και σ' αυτό πρωτοτύπησε ο Ιησούς, αν και πρέπει να αναγνωρίσουμε πως το να συναναστρέφεσαι με πόρνες στην Ιουδαία χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερη τόλμη απ' ό,τι στην αρχαία Αθήνα...
Δεν έχω καμία αμφιβολία πως αν ζούσε σήμερα ο Ιησούς θα σύχναζε στα κακόφημα στέκια των χασισοποτών, των νταβατζήδων και των πορνών. "Δεν ήρθα να σώσω τους δίκαιους αλλά τους αμαρτωλούς", θα ξαναέλεγε...
Όμως όλ' αυτά σόκαραν τους συντηρητικούς και απαίδευτους Ιουδαίους. Κι όμως, κατάφερνε να έχει πολλούς οπαδούς. Αρκετούς φανερούς κι ακόμα περισσότερους κρυφούς. Μέχρι και στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα έβρισκαν απήχηση οι διδασκαλίες του.
Αλήθεια, τι ήταν αυτό που πραγματικά μαγνήτιζε τους Εβραίους που τύχαινε να τον πλησιάσουν?
Αυτό θα το συζητήσουμε σε επόμενη ανάρτηση...