Σάββατο 29 Ιουλίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) Α' Οι Ρήγας και Ανδρούτσος ήταν Μπεκτασίδες!

 


Η Μικρά Ασία απετέλεσε το σταυροδρόμι πολιτισμών και θρησκειών, και φυσικά το πεδίο στρατιωτικών συγκρούσεων πλήθους λαών και φυλών κατά την διάρκεια της πολύχρονης ιστορίας της. Χετταίοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Πέρσες, Έλληνες, Εβραίοι, Ρωμαίοι, Αρμένιοι, Άραβες, Σελτζούκοι, Τουρκομάνοι, είναι μερικοί μόνον από τις φυλές που συναντούμε στην μακρόχρονη ιστορία της. 
Η μίξη λαών και πολιτισμών θα διαμορφώσει την κοινωνική συνοχή των κατοίκων της, επηρεασμένη βαθύτατα από ένα ελληνικο-χριστιανικό πλαίσιο που άντεξε στο χρόνο παρ' όλες τις δυσκολίες και απώλειες. 
Η εργασία μας αυτή είχε σαν στόχο να καταγράψει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων της Μικρασίας, από θρησκευτική, πολιτιστική και πολιτισμική άποψη, την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 
Ένας καλόπιστος ερευνητής ανακαλύπτει συνεχώς ότι τα κοινά ενωτικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους κατοίκους της ήταν πολύ περισσότερα από αυτά που τους χώριζαν στην καθημερινότητα τους. Σαν αφορμή στην έρευνά μας αυτή προσλάβαμε να εξετάσουμε τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες των Μουσουλμάνων της Μ. Ασίας και ειδικότερα τις μυστικιστικές τους τάσεις. 
Συγκεκριμένα, διαλέξαμε να εξετάσουμε με ένα πρίσμα συγκρητισμού το δερβίσικο τάγμα των Μπεκτασήδων και Κιζιλμπάσιδων, διότι το χαρακτήριζε ένας υπέρμετρος φιλελευθερισμός και ήταν πολύ κοντά σε αυτό που θα λέγαμε σήμερα καθημερινή λαϊκή θρησκευτική έκφραση των κατοίκων χωρίς δογματισμούς και φανατισμούς. 
Η περίοδο που ορίστηκε να εξετάσουμε χρονικά είναι αυτή της γέννησης του τάγματος των Μπεκτασήδων στην περιοχή, που συμπίπτει με την ίδρυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας δηλ. ο 13ος αιώνας και θα καταλήξουμε στο έτος 1923 στις αρχές του 20ου αιώνα, που θα αποτελέσει ημερομηνία ορόσημο για την μεγάλη ανατροπή στην κοινωνία των κατοίκων της Μικρασίας. Το έτος αυτό θα σημάνει το τέλος της δυναστείας των Οθωμανών σουλτάνων.
Το ίδιο έτος 1923 ο Κεμάλ Ατατούρκ θα οριστεί ο πρώτος πρόεδρος του νεοσύστατου Τουρκικού κράτους όπου το Ισλάμ θα τεθεί ριζικά στο περιθώριο με την επιβολή του λαϊκού καθεστώτος, διώχνοντας από την εξουσία τον Σουλτάνο-Χαλίφη. Θα πετύχει να αφαιρέσει τον Ισλαμισμό από την πολιτική και πολιτιστική δομή του κράτους προσβλέποντας σε ένα νέο, δυτικού τύπου. Φυσικό επακόλουθο ήταν η διάλυση των ταγμάτων και του Μπεκτασισμού
Το τάγμα των Μπεκτασήδων που γεννήθηκε στην Μ. Ασία και εξαπλώθηκε σε όλη την Ρούμελη και τις βαλκανικές χώρες, φτάνοντας ακόμη και μέχρι την σημερινή Πολωνία, αναπτύχθηκε καταρχήν μεταξύ των αγροτικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 
Αυτοδίκαια πήρε την δεσπόζουσα θέση μεταξύ ενός πλήθους ισλαμικών ταγμάτων που χρονικά εμφανίζονται αμέσως μετά την εμφάνιση του Σουφισμού. 
Η απήχησή του οφείλονταν στην εκπροσώπηση της λαϊκής μυστικιστικής θρησκευτικής λατρείας που τελούνταν από τους κατοίκους των περιοχών. Ενσωμάτωσαν στους κόλπους τους λαϊκές δοξασίες που προέρχονταν από τον Ισλαμισμό και τον Χριστιανισμό, χωρίς να απορρίπτουν ακόμη και βουδιστικές, ζωροαστρικές ή και παγανιστικές τελετουργικές θρησκευτικές πράξεις που έφερναν μαζί οι οπαδοί τους. Δεν υπήρχε απόλυτη δογματική πειθαρχία, όπως υπήρχε στο επίσημο Ισλάμ, αλλά βασίζονταν σε ένα ανθρωποκεντρικό τρόπο ζωής που οι αρχές του ήταν η δικαιοσύνη και η προσφορά.
Γιατί επιλέχθηκε το τάγμα των Μπεκτασήδων για την έρευνα μας μέσα από ένα πλήθος άλλων Σουφικών ταγμάτων που γεννήθηκαν και έδρασαν κατά την διάρκεια της μακραίωνης περιόδου του Μουσουλμανισμού; 
Γιατί οι πρώτοι οπαδοί του προέρχονταν από κατοίκους της περιοχής, που κατά κύριο λόγο ήταν Χριστιανοί, αιρετικοί που εξισλαμίσθηκαν. Ενώ συναντούμε και περιπτώσεις που Έλληνες Χριστιανοί προσχωρούν στις τάξεις του για να αποφύγουν διώξεις από την «εξουσία», ή ακόμη και αυτούς που συμπαθούσαν τις αρχές και τα «πιστεύω» τους. 
Είναι πολλά τα κοινά τελετουργικά λατρευτικά, φιλοσοφικά, ακόμη και οργανωτικά στοιχεία, που συναντάμε, στον Μπεκτασισμό και στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό των κατοίκων της Μικρασίας. 
Δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν. Έχουν σχέση με δύο αγωνιστές της ελευθερίας του έθνους μας τον Ρήγα Φεραίο και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. 
Ο Ρήγας φέρεται να εντάσσεται στους κόλπους των Μπεκτασήδων και να φορεί την στολή τους, χωρίς να είμαστε σε θέση να διευκρινίσουμε αν η συμμετοχή του ήταν συνειδητή ή είχε απόλυτη σκοπιμότητα. 
Η συνεργασία όμως με το περιβάλλον του Μπεκτασή Αλή Πασά των Ιωαννίνων ή του Μπεκτασή Πασβάνογλου του Βιδινίου, εχθρούς της υψηλής πύλης, πιστεύω ότι δεν ήταν τυχαία και δικαιολογείται στα πλαίσια των κοινών αντιλήψεων σε αρκετά θέματα ή ακόμη και την συμμετοχή τους στο ίδιο Μπεκτασικό τάγμα. 
Ο Καλεβράς Παναγιώτης στο έργο του Επιστολαί ή τα κατά την επανάστασιν της Ελλάδος κλπ, γράφει: 
«…. ο Ρήγας σφόδρα ζηλωτής ών της Γαλλικής πολιτικής, έχων ικανήν και συστηματικήν παιδείαν, γνωρίζων δε την Τουρκικήν γλώσσαν, δι αδείας και εξόδων του Ναπολέοντος, επί τη συστάσει αυτού προς όλα τα εν τη Τουρκία Γαλλικά προξενεία, περιήλθεν ως Δερβίσης απανταχού της Τουρκίας, υπό το πρόσχημα διδασκάλου της ηθικής. Και μυστικώς μεν εδίδασκε τους Ντερεμπέιδας, ήτοι τους Γιανιτσάρους, διά να συνενοηθώσι μετά του Ναπολέοντος ίνα υποστηρίξη αυτούς εις επανάστασιν κατά του Σουλτάν-Σελήμη και αναδείξη μικρούς ηγεμόνας ανεξαρτήτους».
Η δεύτερη περίπτωση που φαίνεται πιο ξεκάθαρη, είναι αυτή του Οδυσσέα Ανδρούτσου, πρωτοπαλίκαρου του Μπεκτασή Αλή Πασά. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, εντάσσεται στους κόλπους του Μπεκτασισμού, όταν υπηρετεί στην αυλή του Αλή. 
Μάλιστα στις 22 Ιουνίου του 1822 λόγω εμφύλιων αντεγκλήσεων θα αφοριστεί. Ο αφορισμός θα τοιχοκολληθεί από τον υπουργό της θρησκείας δεσπότη Ιωσήφ Ανδρούση «….και από εδώ και στο εξής δεν θα λογαριάζεται ως Χριστιανός παρά ως Μπεκτασής Δερβίσης».

Σάββατο 22 Ιουλίου 2017

Θαύματα και Επίστημη...

(Άρθρο του Δ.Π. που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Αυγή" στις 16-4-2017)

Όταν ο Θεός κάνει θαύματα, παραβιάζει την εύτακτη πορεία της φύσης; 
Γνωρίζει από πριν ο Θεός πότε να παρέμβει μέσω θαυμάτων; 
Αυτά τα δύο ερωτήματα απασχολούσαν θεολόγους και φυσικούς φιλοσόφους από την εποχή ανάδυσης του Χριστιανισμού. Τους απασχολούσαν επειδή, πέρα από το ζήτημα των ιδιοτήτων του Θεού, αφορούσαν και ζητήματα γνώσης. 
Αν ο Θεός παραβιάζει διαρκώς και με διαφορετικούς τρόπους την πορεία της φύσης, τότε πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για όσα μελετάμε; Πώς μπορούμε να λέμε ότι υπάρχουν κανονικότητες στη φύση αν αυτές μπορούν να παραβιαστούν ανά πάσα στιγμή; 
Επίσης, αν ο Θεός κάνει θαύματα για να επιδιορθώσει τον κόσμο, τότε αυτό δεν αποτελεί ένδειξη έλλειψης της παντοδυναμίας Του; Είναι δυνατό να είναι ο Θεός ένας κακός ωρολογοποιός, που διαρκώς επιδιορθώνει τον κόσμο για να τον επαναφέρει στην κανονική του πορεία; 
Επίσης, αν ο Θεός γνωρίζει τα πάντα πριν συμβούν, τότε τα θαύματα που κάνει είναι προσχεδιασμένα. Τι σημαίνει αυτό για την ελευθερία βούλησης; Είναι πραγματικά ελεύθερος ο άνθρωπος να επιλέξει;
Ο Duns Scotus και ο Θωμάς ο Ακινάτης, δύο από τους πιο σημαντικούς φιλοσόφους και θεολόγους του ύστερου Μεσαίωνα, ασχολήθηκαν συστηματικά με την περίφημη διάκριση Γενικής και Ειδικής Πρόνοιας.
Η Γενική Πρόνοια του Θεού ήταν ο «κανονικός» τρόπος με τον οποίο είχε ρυθμίσει τη φύση. Για παράδειγμα, οι κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, η πέτρα που κατευθύνεται πάντα προς τα κάτω, η γέννηση των όντων αποτελούσαν εκφράσεις της Γενικής Πρόνοιας του Θεού. 
Η Ειδική Πρόνοια αποτελούσε τον τρόπο παρέμβασης του Θεού σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και είχε πάντα συγκεκριμένο στόχο. Για παράδειγμα, το πέρασμα του Μωυσή μέσα από την Ερυθρά Θάλασσα και η Ανάσταση του Χριστού αποτελούσαν σημάδια εκδήλωσης της Ειδικής Πρόνοιας του Θεού. Αποτελούσαν, δηλαδή, ιστορικά γεγονότα που δεν μπορούσαν να εξηγηθούν μέσω της κανονικής πορείας της φύσης. Ήταν θαύματα.
Κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, οι φυσικοί φιλόσοφοι μελέτησαν τη φύση με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από τους προκατόχους τους. Στη μελέτη της φύσης μπήκαν τα Μαθηματικά με έναν πρωτοφανή τρόπο. 
Τα Mαθηματικά, ως γνωστόν, έχουν αξιώματα. Τα αξιώματα αυτά συνιστούν τους μαθηματικούς νόμους. Αυτοί οι νόμοι, ωστόσο, αφορούν μόνο την εσωτερική συνέπεια των Mαθηματικών. Δεν είναι απαραίτητο να αντιστοιχούν σε κάτι ανεξάρτητο από αυτά. 
Για παράδειγμα, το γεγονός ότι δύο παράλληλες ευθείες δεν τέμνονται ποτέ είναι ένα αξίωμα, το οποίο είναι αληθές χωρίς να χρειάζεται να ψάξουμε να βρούμε στη φύση δύο τέλειες και παράλληλες ευθείες. Άλλωστε, στη φύση δεν υπάρχουν τέτοιου είδους αντικείμενα. 
Φυσικοί φιλόσοφοι του 17ου αιώνα και μαθηματικοί, όπως ο Κοπέρνικος, ο Κέπλερ, ο Γαλιλαίος, ο Ντεκάρτ και ο Νεύτων, άρχισαν να δείχνουν ότι τα Μαθηματικά μπορούσαν να αποτελέσουν μια γλώσσα που θα περιέγραφε και θα εξηγούσε τη φύση με έναν διαφορετικό τρόπο. 
Αυτή η γλώσσα, όμως, περιέγραφε τα πάντα μέσω αξιωμάτων/νόμων. Και αυτοί οι νόμοι αναγκαστικά είναι αμετάβλητοι και δεν υπόκεινται σε εξαιρέσεις.
Από τη στιγμή που μπήκαν τα Μαθηματικά στη μελέτη και την ερμηνεία της φύσης, επινοήθηκε και μια νέα εικόνα για τη φύση. 
Η φύση για τους διανοητές του 17ου αιώνα ήταν αμετάβλητη. Οι μεταβολές που παρατηρούμε στη φύση αφορούν τα μέρη από τα οποία αποτελείται η φύση. Σύμφωνα με ποιους κανόνες, όμως, γίνονται αυτές οι αλλαγές; 
Ο Ντεκάρτ θα απαντούσε ότι οι κανόνες σύμφωνα με τους οποίους λάμβαναν χώρα αυτές οι αλλαγές ήταν οι φυσικοί νόμοι. Η πεποίθηση που έχουμε σήμερα για τους φυσικούς νόμους, ότι δηλαδή τα πάντα στη φύση υπακούν σε αυτούς, γεννήθηκε με το έργο του Ντεκάρτ. Το εύλογο ερώτημα είναι: Ποιος είναι ο νομοθέτης;
Η απάντηση για όλους τους διανοητές, έως τον 18ο αιώνα, έμοιαζε σαφής. Ο νομοθέτης ήταν ο Θεός. 
Αυτός τοποθέτησε τους φυσικούς νόμους σύμφωνα με τους οποίους κινούνται και αλλάζουν τα πάντα εντός της φύσης. Οι φυσικοί νόμοι, όμως, επειδή προέρχονταν από μια μαθηματική γλώσσα και αντιστοιχούσαν στο μεγαλείο του Θεού, έπρεπε αναγκαστικά να είναι απαράλλαχτοι.
Και τότε άρχισαν να δημιουργούνται κάποια σοβαρά θεολογικά ζητήματα. Πώς γίνεται να κάνει ο Θεός θαύματα σε έναν κόσμο με συγκεκριμένους κανόνες; Μπορούσε, δηλαδή, ο Θεός να αλλάξει τους φυσικούς νόμους; Είχε την ικανότητα να τους παραβιάσει; Αν δεν μπορούσε, τότε δεν ήταν παντοδύναμος. Αν, από την άλλη, μπορούσε να τους παραβιάσει, τότε η φύση δεν υπάκουε σε αιώνιους φυσικούς νόμους
Η λύση που επινοήθηκε ήταν απλή αλλά και λογική. Τα θαύματα δεν αποτελούσαν, πλέον, παραβιάσεις των φυσικών νόμων, αλλά ο θαυματουργός τους χαρακτήρας είχε να κάνει με το «πότε» συνέβαιναν. 
Για παράδειγμα, ο Κατακλυσμός του Νώε δεν ήταν θαύμα που παραβίαζε τους φυσικούς νόμους, αλλά ο Θεός αξιοποίησε τους φυσικούς νόμους, ώστε να προκαλέσει τον Κατακλυσμό τη στιγμή που έπρεπε. Το θαύμα, δηλαδή, ήταν θαύμα επειδή συνέβαινε τη στιγμή που συνέβαινε. 
Σύντομα, τα θαύματα θα έχαναν την αξία που είχαν παλιότερα επειδή, ως τραγική ειρωνεία, υπήρχαν λογικές εξηγήσεις για το πώς συνέβαιναν.
Υπάρχει και ένα τελευταίο ζήτημα. Αν ο Θεός γνωρίζει από πριν πότε θα γίνει ένα θαύμα, τότε σημαίνει ότι έχει προδιαγράψει την πορεία της φύσης. Γνωρίζει, δηλαδή, όλες τις πράξεις μας πριν τις κάνουμε και κρίνει πότε πρέπει να τοποθετηθεί ένα θαύμα. 
Υπό αυτή την έννοια, ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος. Υπάρχει πάντα κάποιος που ξέρει την έκβαση των πραγμάτων. Αυτό σημαίνει πως οτιδήποτε κάνουμε είναι αναπόφευκτο. Αυτή, ομολογουμένως, δεν είναι μια ευχάριστη σκέψη! 
Σημαίνει και κάτι άλλο όμως. Ότι, από τη στιγμή που όλα είναι προδιαγεγραμμένα, ο Θεός δεν έχει και κάποιον ιδιαίτερο ρόλο στον κόσμο. Αν ο κόσμος λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένο ρολόι, τότε ο Θεός θα μπορούσε να «αποσυρθεί». 
Έπρεπε, επομένως, οι διανοητές να επιλέξουν μεταξύ δύο εναλλακτικών, ενός Θεού που δεν έχει φτιάξει έναν εύτακτο κόσμο και παρεμβαίνει διαρκώς σε αυτόν μέσω θαυμάτων και ενός Θεού που έχει φτιάξει έναν τέλειο και εύτακτο κόσμο και δεν είναι απαραίτητος σε αυτόν. 
Αυτές οι δύο εναλλακτικές ήταν και ο βασικός λόγος της διαμάχης μεταξύ Νεύτωνα και Leibniz στη δεύτερη δεκαετία του 18ου αιώνα. Ήταν μια διαμάχη που δεν αφορούσε απλώς διαφορετικές επινοήσεις της φύσης, αλλά και διαφορετικούς Θεούς.

Σάββατο 15 Ιουλίου 2017

Οι "τεκέδες" δεν είναι κακόφημα καταγώγια!

Η Περσία δεν είναι μόνο η χώρα που γεννήθηκε ο Ζωροαστρισμός. Είναι και μια απ’ τις σημαντικότερες κοιτίδες του Σουφισμού.

Οι Σούφι είναι η ισλαμική εκδοχή του μυστικισμού. 

Κι όταν λέμε γενικά "μυστικισμός" εννοούμε την ένωση του ανθρώπου με το θείο. Μια ένωση που μετατρέπεται σε τρόπο ζωής και πηγή ανώτερης γνώσης. Και συνήθης κατάσταση της "ένωσης" αυτής είναι η "έκσταση", ένα είδος εξόδου απ’ τον υλικό εαυτό μας.

Εμείς στην Ελλάδα ξέρουμε τους Σούφι με το όνομα "δερβίσηδες". Είναι ουσιαστικά οι "καλόγεροι" του Ισλάμ που, προκειμένου να έρθουν στην πολυπόθητη έκσταση, χρησιμοποιούσαν τον γνωστό χορό περιστροφής γύρω απ’ τον εαυτό τους (είδος ομφαλοσκόπησης) αλλά έκαναν και χρήση ναρκωτικών ουσιών-παραισθησιογόνων. 

Εξ ου και στα ρεμπέτικα τραγούδια τα μαστούρια ονομάζονται "δερβισάδες" και τα καταγώγια του "τεκέδες". 

"Τεκέδες" ονομάζονταν τα μοναστήρια των δερβίσηδων-σούφι. Ένα τέτοιο λειτουργούσε και στην Αθήνα στους "Αέρηδες" στην Πλάκα...

"Σούφι" στην αραβική γλώσσα σημαίνει "αυτός που φοράει μάλλινα ρούχα". Γιατί οι ασκητές σούφι τέτοια ρούχα φορούσαν συνήθως και μάλιστα κατάσαρκα για να ταλαιπωρούν το σώμα τους. Κάτι σαν τον Ιωάννη τον Βαπτιστή...

Κατ’ άλλη άποψη το "σούφι" προέρχεται απ’ την ελληνική λέξη "σοφός", γιατί όντως οι Σούφι είναι οι "σοφοί του Ισλάμ".

Οι Σούφι μοιάζουν πολύ με τους Χριστιανούς ασκητές. Άλλωστε απ’ αυτούς (κυρίως τους μονοφυσίτες της Συρίας) διδάχθηκαν τον ασκητικό βίο. 

Έχω σκοπό να πούμε πολλά για τους Σούφι και τον μυστικισμό. Πρόκειται, φυσικά, για αρρωστημένες καταστάσεις καθώς ούτε Θεός υπάρχει για να ενωθείς μαζί του ούτε πρόκειται να κερδίσεις τίποτα ταλαιπωρώντας το σώμα σου και προσευχόμενος μέρα-νύχτα. 

Αλλά μέσα στην τρέλα τους είναι συμπαθείς άνθρωποι και αξίζουν την επιείκειά μας...

Οι Σούφι δίδασκαν μια ανιδιοτελή αγάπη για τον Θεό. Που δεν στηρίζεται στο συμφέρον. Τον αγαπάμε χωρίς να περιμένουμε ανταπόδοση ή από τον φόβο τιμωρίας. 

Ο Κεμάλ στην Τουρκία τους θεώρησε πολύ οπισθοδρομικούς και το 1925 κατάργησε τα 350 μοναστήρια τους. 

Αλλά και το "ορθόδοξο" Ισλάμ τους κυνηγάει. Γιατί οι Σούφι, επηρεασμένοι απ’ τον Χριστιανισμό, λατρεύουν τους δικούς τους Αγίους, πιστεύουν πως θαυματουργούν, προσκυνούν τους τάφους τους, θεωρούν "αλάθητους" τους πνευματικούς τους πατέρες που τους λένε "σεΐχηδες". Κάτι σαν τους δικούς μας "γεροντάδες"...

Σάββατο 8 Ιουλίου 2017

Ο περσικός Ζωροαστρισμός...

Οι αρχαίοι Πέρσες, όπως κι όλοι οι λαοί, ήταν φυσιολάτρες και πολυθεϊστές. Μεταξύ άλλων, λάτρευαν και τη θεά της γονιμότητα Αναχίτα, κάτι σαν την ελληνική Δήμητρα.
Στη συνέχεια ασπάστηκαν τον ινδικής προέλευσης Μιθραϊσμό, που γνώρισε μεγάλη διάδοση και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά τον 2ο μ.Χ αιώνα.
Γύρω στο 600 π.Χ. οι Πέρσες άρχισαν να στρέφονται προς τον Μονοθεϊσμό. Τον έναν και υπέρτατο Θεό τους τον έλεγαν Άχουρα Μάζντα, εξού και το όνομα της θρησκείας "Μαζνταϊσμός". 
Είναι μεγάλο ψέμα ο ισχυρισμός των Χριστιανών πως είναι οι πρώτοι μονοθεϊστές. Ο Μαζνταϊσμός ήταν πολύ παλιότερος του Χριστιανισμού. Αλλά κι οι Ιουδαίοι υιοθέτησαν τον δικό τους μονοθεϊσμό απ’ τους Αιγύπτιους ιερείς του Θεού Ήλιου (Ακενατόν)...
Ο Ζωροάστρης ("Ζαρατούστρα" στα φαρσί) ήταν ένας ιερέας του Μαζνταϊσμού, που συνέβαλε στην αποσαφήνιση των δογμάτων και της τελετουργίας του. 
Η θρησκεία αυτή διακρίνεται από μια δυϊστική αντίληψη της πραγματικότητας. Στον κόσμο συνυπάρχουν και βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση δύο αντίθετα πνεύματα: το καλό και το κακό, η αλήθεια και το ψεύδος, το δίκαιο και η δικαιοσύνη. Προσωρινά μπορεί να επικρατεί η θεότητα του κακού, ο Αριμάν, αλλά στο τέλος θα επικρατήσει απόλυτα ο "καλός" Θεός Άχουρα Μάζντα. Αυτό ακριβώς το πρότυπο σκέψης υιοθέτησαν κι οι Χριστιανοί πολλούς αιώνες αργότερα...
Ιερό βιβλίο του μαζνταϊσμού είναι η Αβέστα, που έχει πολλά κοινά σημεία με τις ινδικές Βέδες. Οι αλληλεπιδράσεις των θρησκειών της Ανατολής είναι πολυεπίπεδες και εντυπωσιακές. Αρχικά, μάλιστα, η Αβέστα ήταν γραμμένη στα σανσκριτικά, την ιερή γλώσσα των Ινδών. 
Σε γενικές γραμμές αποτελείται από τρία μέρη: α) Την κοσμογονία, κάτι ανάλογο με το ομώνυμο έργο του Ησιόδου, β) τους Νόμους και γ) το τελετουργικό. Τα δύο τελευταία έχουν πολλές αναλογίες με το Νόμο του Μωυσή και το Λευϊτικό της εβραϊκής Βίβλου. 
Η ζωροαστρική Ηθική συνοψίζεται στις "τρεις υποχρεώσεις" του κάθε ανθρώπου: Καλή σκέψη-Καλός λόγος-Καλή πράξη...
Περιέχονται επίσης πολλές προσευχές, ύμνοι και παρακλήσεις προς τον Θεό, σαν τα χριστιανικά προσευχητάρια.
Στους ιερούς χώρους τους δεσπόζει πάντα η άσβεστη "ιερή φλόγα". Να διευκρινίσουμε πως δε λατρεύουν τη φωτιά αλλά τη φλόγα της, το αιώνιο σύμβολο του Υπέρτατου Θεού.
Ο Ζωροαστρισμός άρχισε να υποχωρεί και να παρακμάζει με την μακεδονική κατοχή της Περσίας. 
Αλλά το οριστικό χτύπημα δέχθηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ. με την αραβική κατάκτηση και τον βίο εξισλαμισμό του πληθυσμού. Κάποιοι διέσωσαν την πίστη τους βρίσκοντας καταφύγιο είτε σε απόμακρες περιοχές είτε στη Βομβάη της Ινδίας που συγκρότησαν την ακμάζουσα κοινότητα των Παρσιστών.

Σάββατο 1 Ιουλίου 2017

Γνωριμία με τους πρώτους Χριστιανούς (Β’ - Ο αρχέγονος Μονοφυσιτισμός)

Όλοι γνωρίζουμε τους "Μονοφυσίτες" του 5ου αιώνα, που θεωρούσαν πως η θεϊκή φύση του Ιησού είχε απορροφήσει και εκμηδενίσει την ανθρώπινη φύση του.
Όμως οι "μονοφυσίτες" του 1ου αιώνα ήταν το ακριβώς αντίθετο: ακολουθώντας την ιουδαϊκή παράδοση που ήθελε τον αναμενόμενο Μεσσία να είναι σαν τον Μωυσή, θεωρούσαν τον Ιησού 100% άνθρωπο.
Όχι μόνο οι Ιουδαίοι αλλά και οι αρχαίοι φιλόσοφοι και μεταγενέστερα το Ισλάμ θεωρούσαν αγεφύρωτη την απόσταση Θεού και ανθρώπου και, κατά συνέπεια, τερατώδη την ιδέα ενός Θεανθρώπου. 
Ακόμα κι ο Παύλος δεν αποκαλεί ποτέ "Θεό" τον Ιησού...
Στους πρώτους Χριστιανούς ούτε που πέρασε απ’ το μυαλό πως ο ίδιος ο Θεός έγινε άνθρωπος. Θεωρούσαν τον Ιησού "θεόπνευστο", κάποιοι τον είδαν σαν ένα πλάσμα ανώτερο απ’ τ’ άλλα, αλλά μέχρι εκεί. 
Σταδιακά άρχισε να ριζώνει το μικρόβιο της θεοποίησης. Κάθε μέρα όλο και κάτι πρόσθεταν στο μεγαλείο του Ιησού. 
Αρχικά του έδωσαν μια θέση υπεράνω των αγγέλων, προχώρησαν στην "εκπόρευση" απ’ τον Θεό, στη γέννησή του πριν ακόμη απ’ το χρόνο, ώσπου φτάσαμε να τον θεωρούμε και "ομοούσιο" του Πατρός.
Οι Χριστιανοί του 4ου αιώνα αποφάσισαν να μιμηθούν τους ειδωλολάτρες που συνήθιζαν να "θεοποιούν" ανθρώπους και κυρίως τους αυτοκράτορες.
Όπως ήταν φυσικό ένα πολύ μεγάλο μέρος των Χριστιανών αντέδρασε δυναμικά. Την  αντίδραση αυτή η Εκκλησία έσπευσε να στιγματίσει και καταδικάσει ως "αίρεση του Αρείου". Λες κι ήταν υπόθεση μόνος ενός πρεσβυτέρου της Αλεξάνδρειας...
Ο επίσκοπος Καισαρείας Ευσέβιος, μετριοπαθής αρειανιστής, δηλώνει σαφώς στην Εκκλησιαστική Ιστορία που έγραψε πως "είναι παράλογο η αμετάβλητη και αναλλοίωτη φύση του Θεού να προσλαμβάνει ανθρώπινη μορφή".
Τα ίδια έλεγαν νωρίτερα και άλλοι "Πατέρες της Εκκλησίας". Και συγκεκριμένα ο Ιουστίνος στον "Διάλογο με τον Τρύφωνα" και ο Τερτυλλιανός στο "Λόγο κατά του Πραξέα"...