Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) Η’ - Σούφοι, οι "εναλλακτικοί"


Ο έγγαμος βίος δεν αποτελούσε εμπόδιο στη συμμετοχή του μυημένου στις δραστηριότητες του μοναστηριού. 
Με την εδραίωση των μυστικιστικών ταγμάτων, ένας μικρός σχετικά αριθμός μυημένων θα παραμείνει στην μονή, για διδασκαλία και άσκηση των καθημερινών λατρευτικών καθηκόντων, ενώ οι περισσότεροι ασχολούνται με τις κοσμικές τους υποχρεώσεις, ενταγμένοι πλήρως στην κοινωνία που ζουν, συμμετέχοντας μόνον ανάλογα με την περίσταση στις τελετουργικές εκδηλώσεις. 
Αυτοί θα μεταφέρουν τις ιδέες τους σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και η συμπάθεια προς μια διαφορετική πιο φιλελεύθερη και όχι τόσο δογματική άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των πιστών, θα διαδοθεί σε όλη την επικράτεια. 
Η κατάσταση αυτή θα φέρει την άμεση αντίδραση της επίσημης και ισχυρής θρησκευτικής εξουσίας των Σουνιτών Σελτζούκων, που έβλεπαν την αλλοίωση των δογματικών ισλαμικών αρχών και την αμφισβήτηση της δικής τους δύναμης.

Μετά από μια περίοδο αμφισβήτησης από τους ερμηνευτές της Σαρίας, Ουλεμάδες Σουνίτες, επετεύχθη συμβιβασμός με τον εναλλακτικό τρόπο της θρησκευτικής λατρείας των οπαδών των Σουφικών ταγμάτων. 
Υιοθετήθηκαν από την επίσημη Σουνιτική ηγεσία, συμπαθούντα και συνεργαζόμενα προς αυτήν Τάγματα, που παρουσιάζονταν σαν εναλλακτική επιλογή για τους πιστούς του Ισλάμ. Εξ άλλου οι Ουλεμάδες νομοδιδάσκαλοι δεν θα μπορούσαν να κάνουν και διαφορετικά, αφού με τον απόλυτο δογματισμό τους και την αυστηρή λατρεία τους είχαν απομακρυνθεί από το «ποίμνιό» τους. Έτσι οι κάτοικοι θα βρουν παρηγοριά στις μυστικιστικές παραδόσεις του Σουφισμού και στα τάγματά του.

Τα περισσότερα όμως Σουφικά τάγματα, και ειδικότερα τα προερχόμενα από την Ιρανική σχολή, που οι οπαδοί τους προέρχονταν κατά κύριο λόγο από τουρκομανικά νομαδικά φύλα, θα εξακολουθήσουν να έχουν ρήξεις με την επίσημη Σουνιτική θρησκευτική ηγεσία του Σελτζουκικού Σουλτανάτου, με αποκορύφωμα την επανάσταση και εξέγερση των Μπαμπαΐδων.

Τα πρώτα τάγματα θα ιδρυθούν, καταρχήν από διδασκάλους ευσεβείς που προέρχονταν από την περιοχή του Ιράν ενώ τα μοναστήρια θα αποτελέσουν τους τόπους αναφοράς τους. 
Η κορύφωση του Σουφικού διαλογισμού θα έρθει στα τέλη του 13ου αιώνα με την εμφάνιση του Ιμπν Αραμπί και του Τζελαλεντίν Ρούμι.

Στους επόμενους αιώνες κάποια από τα τάγματα θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση του Ισλαμισμού στην ανατολική Ευρώπη, ακολουθώντας τον στρατό στις κατακτήσεις του και πάντοτε στα πλαίσια του Ιερού Πολέμου κατά των απίστων. 
Μετά τα τέλη του 17ου αιώνα θα επέλθει σιγά-σιγά η παρακμή, όταν τα τάγματα θα απευθυνθούν σε όλες τις λαϊκές μάζες, περιορίζοντας συγχρόνως τις αρχικές απαιτήσεις από τα μέλη τους, κάνοντας μεγάλα ανοίγματα και παραχωρήσεις, αποδεχόμενοι κάθε τι το «εύπεπτο» άσχετα αν ήταν αντίθετο στις βασικές αρχές του κινήματος. 
Οι θρύλοι, τα θαύματα, οι δοξασίες, οι δεισιδαιμονίες και τέλος η μαγεία θα πάρουν την θέση, της πνευματικής ζωής, της γνώσης, του διαλογισμού και του θεοσοφικού στοχασμού. 
Η έντονη επίδραση τελετουργικών στοιχείων που ανάγονται στο γνωστικισμό, προερχόμενα κυρίως από απομεινάρια αιρετικών χριστιανικών ρευμάτων, καθώς και ισχυρών εντόπιων παγανιστικών εθίμων, θα επιφέρουν έντονες αλλοιώσεις στο οικοδόμημα του κινήματος. Στόχος των ταγμάτων θα γίνει η οικονομική ανάπτυξή τους με κάθε τρόπο, ενώ η προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού οπαδών, θα τους φέρει ακόμη μεγαλύτερη δύναμη.

Οι νέοι Σούφι ανήγαγαν την άγνοια και την αμάθεια των μελών τους σε προτέρημα. Κάθε περιοχή θα αποκτήσει έναν τοπικό άγιο που θα λατρεύεται με περισσή ευλάβεια από τους κατοίκους της, ενώ το σκήνωμα και ο τάφος του θα γίνει τόπος έλξης από προσκυνητές απομακρυσμένων περιοχών, που προσέρχονται με την ελπίδα να μεσολαβήσει στον Θεό για να τους βοηθήσει. 
Η δύναμη τους θα αποτελέσει πεδίο αντιπαλότητας με την εκάστοτε κρατική εξουσία, που θα έρθει σε σκληρή ρήξη μαζί τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) που στις αρχές του 19ου αιώνα διέταξε το κλείσιμο όλων των τεκέδων στην περιοχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την διάλυση των ταγμάτων, φυλακίζοντας μάλιστα για αρκετό καιρό πλήθος δερβίσηδων.

Δεν υπάρχουν σχόλια: