Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) Θ’ - Μήτρα όλων των θρησκειών είναι η ΜΑγεία!

Οι συνεχείς Χριστολογικές διαμάχες και αντιθέσεις, μεταξύ ορθοδόξων, μονοφυσιτών, νεστοριανών και αρειανών παλαιότερα, στην Κωνσταντινούπολη που ανανεώνονταν ολοένα, είχαν σαν επίπτωση τη διαφυγή πολλών ιερέων και μοναχών με αιρετικές ή ανάλογες πεποιθήσεις. Δεν υπήρχε θέση γι’ αυτούς, στους κόλπους της επίσημης Εκκλησίας στο Βυζάντιο. 
Βεβαίως, αυτοί μετέφεραν μαζί τους και τις αιρετικές διδασκαλίες τους. Ως προσφιλής τόπος δραστηριοτήτων τους απετέλεσε και πάλι η κεντρική Μ. Ασία, ενώ έδωσε στους Άραβες και τους Τούρκους Μουσουλμάνους μια πολύ ταραγμένη εικόνα για τον Χριστιανισμό, με διαστρεβλωμένες αρχές.

Σύμφωνα με μερικούς ερμηνευτές υποστηρίζεται ότι οι αιρετικοί παρακίνησαν τη σταδιακή χαλάρωση της νομιμοφροσύνης των λαών όλης της περιοχής προς την βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Οι παγανιστικές λατρείες που μετέφεραν μαζί τους τα τουρκομανικά φύλα αναμιγνύονται με τις Ινδοπερσικές, Ζωροαστρικές δοξασίες, και το χριστιανικό τυπικό, ενώ καλύπτονται από ένα ελαφρύ επίστρωμα Ισλαμισμού. Αυτά θα διαμορφώσουν την βάση της λαϊκής λατρείας των μυστικιστικών ταγμάτων με τις φιλελεύθερες αντιλήψεις.

Από την άλλη πλευρά λατρευτικά έθιμα απορρίπτονται από τον Χριστιανισμό ή από τον Ισλαμισμό αλλά τελούνται από τα μυστικιστικά τάγματα, ως απόρροια ισχυρών εθίμων που είναι βαθειά ριζωμένα στους ντόπιους πληθυσμούς. Οι αντιλήψεις «περί δυισμού» του καλού και του κακού, και οι μυστικιστικές λατρευτικές τελετές που είχαν επικρατήσει στην περιοχή πριν την κάθοδο των Τουρκομάνων θα ενταχθούν στον τρόπο της θρησκευτικής τους λατρείας.

Η παλιότερη στροφή στον πλατωνισμό με την δημιουργία της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, και των αντιλήψεων περί «καταχθονίων πνευμάτων» που εναντιώνονται στους ανθρώπους, θα επηρεάσει βαθύτατα τους γηγενείς. 
Οι άνθρωποι πίστευαν ότι έπρεπε να μάχονται συνέχεια εναντίον τους, διότι προσπαθούσαν να εμποδίσουν την ψυχή να πλησιάσει στον ουρανό. Αυτή η δοξασία αποτελούσε και μια από τις βασικές αρχές της περσικής πυρολατρείας, ενώ κυριαρχεί στο Χριστιανικό Βυζάντιο. Τον 11^ο αιώνα το συναντάμε στο έργο του Μιχαήλ Ψελλού που ακολουθεί την διδασκαλία του Πρόκλου. 
Η δοξασία αυτή ερμηνεύεται με το ότι, τα καταχθόνια πνεύματα που είναι πρόξενοι του κακού, ευχαριστούνται με τις πομπώδεις μυστικιστικές τελετές των μάγων που οργανώνουν, και απαιτούν αιματηρές θυσίες, από αυτούς για τους ίδιους και τον Κύριό τους για ικανοποιήσουν κάθε επιθυμία τους.

Ενδιαφέρον επίσης, παρουσιάζει το λατρευτικό αιματηρό έθιμο της γιορτής της Μα την ελληνιστική περίοδο, της κατεξοχήν μεγάλης θεότητας της Καππαδοκίας στη Μ. Ασία. 
Η λατρεία της Μα ήταν η επικρατέστερη στη Καππαδοκία, και δείχνει τον Καππαδόκη πρωτόγονο, αλλά επιρρεπή προς την έκσταση και τον μυστικισμό. Έτσι η Καππαδοκία γίνεται η πατρίδα της θρησκευτικής έκστασης. 
Η θρησκεία δεν έρχεται να εξηγήσει τον κόσμο και τον άνθρωπο με τον αποδεικτικό λόγο, αλλά οι μυστικιστικές τελετές αναμορφώνουν και σώζουν τον άνθρωπο. Οι δυο γνωστές επικρατούσες στην περιοχή θρησκείες, Χριστιανισμός και Ισλαμισμός είναι αναγκασμένες με μεγάλη υπομονή, να πορευτούν με κάθε λογής ετερόδοξες αντιλήψεις, ή ακόμη και να ανεχθούν ποικίλες προλήψεις και δοξασίες, που με μυστικιστικές τελετές, θα εξασφαλίζονταν η θεϊκή προστασία. Όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει ο Μιρμίρογλου στο βιβλίο του «Δερβίσσαι»: οι Τούρκοι δεν ανήκουν μόνο στη θρησκεία του Λάμα, αλλά και στη θρησκεία του Μίθρα. Αυτό φαίνεται και από την επίδραση που ασκεί ο Σαμανισμός καθώς και η αρχαία θρησκεία λατρείας του ηλίου. Μέχρι και σήμερα οι Αλεβήδες στην περιοχή της Σεβάστειας στην Τουρκία παραλληλίζουν τον ήλιο με τον Αλή.