Σάββατο 28 Οκτωβρίου 2017

Το αίνιγμα του Ιουλιανού: (Β’ - Εμμονικός πουριτανός!)

Όσο κι αν το κύρος και η πολιτική ισχύς των εθνικών θρησκειών είχε ατονίσει τον 4ο αιώνα, η επικράτηση του Χριστιανισμού δεν έγινε χωρίς αντιδράσεις. 
Βέβαια, οι Χριστιανοί κατάφεραν να εξαφανίσουν τις περισσότερες σχετικές πηγές προκειμένου να εμφανίσουν την ανθρωπότητα να αποδέχεται αμέσως και αδιαμαρτύρητα τη θρησκεία τους.
Ο Κωνστάντιος παραχώρησε στον αρειανιστή επίσκοπο Αλεξάνδρειας Γεώργιο έναν ναό του Μίθρα για να τον μετατρέψει σε εκκλησία. Οι Μιθραϊστές εξεγέρθηκαν κατά της βεβήλωσης του ιερού, προκάλεσαν ταραχές, σκότωσαν ή σταύρωσαν πολλούς αντιπάλους τους και τελικά ματαίωσαν την μετατροπή του ιερού.
Ο επίσκοπος Γεώργιος λιντσαρίστηκε, όχι μόνο γιατί βεβήλωσε το Μιθραίο αλλά και γιατί υπέδειξε έμμεσα το γκρέμισμα του ναού του "Αγαθού Δαίμονα", ενός απ’ τους πολιούχους της Αλεξάνδρειας. Την ίδια τύχη είχε κι ο Δράκοντας, που μόλις ανέλαβε τη διοίκηση του νομισματοκοπείου γκρέμισε το ιερό που υπήρχε στο κτίριο.
Τα θύματα αυτά ήταν αρειανιστές χριστιανοί κι ίσως να μην είχαν τέτοια κακή τύχη αν οι "Ορθόδοξοι" χριστιανοί δεν αδιαφορούσαν ή και δεν ενθάρρυναν την εξόντωσή τους. Άλλωστε ο ορθόδοξος Θεοδώρητος κατηγορούσε τον επίσκοπο Γεώργιο ως "ποιμένα αγριότερο από λύκο"...
Ο Ιουλιανός στη σύντομη βασιλεία του (361-363 μ.Χ.) απέφευγε τις θανατικές καταδίκες. Και λόγω ιδιοσυγκρασίας και γιατί πίστευε πως οι μάρτυρες ενισχύουν αντί να αποδυναμώνουν το φανατισμό της νέας θρησκείας. 
Αποφάσισε όμως να μην τιμωρήσει τους φονείς του επίσκοπου Γεωργίου. Αυτό θα μπορούσε όμως να θεωρηθεί και ως "πράσινο φως" σε παρόμοιες ενέργειες. Οι Χριστιανοί συγγραφείς απαριθμούν βεβηλώσεις ναών και συνοπτικές εκτελέσεις χριστιανών, κυρίως στην περιφέρεια της Συρίας. 
Ο Ιουλιανός μπορεί να ανέχτηκε φαινόμενα χριστιανικών διωγμών από τοπικούς αξιωματούχους, αλλά ο ίδιος σε ελάχιστες περιπτώσεις συμμετείχε άμεσα σε αντιχριστιανικές ενέργειες. 
Εκθρόνισε, π.χ., τον επίσκοπο Κυζίκου Ελεύσιο, υπεύθυνου για την καταστροφή πολλών βωμών στην περιοχή του. Αλλά δεν μπόρεσε να κάνει το ίδιο με τον επίσκοπο Βόστρων που η χριστιανική κοινότητά του τον προστάτεψε αποτελεσματικά.
Οι Χριστιανοί εξοργίστηκαν με τον Ιουλιανό κυρίως όταν εκείνος διέταξε την εκταφή των χριστιανών που τάφηκαν στους Δελφούς, κοντά στην Κασταλία, το γκρέμισμα ενός "μαρτυρίου" στα Δίδυμα και την απομάκρυνση του τάφου του Αγίου Βαβύλα από τη Δάφνη στην Αντιόχεια. 
Οι αποφάσεις αυτές απέβλεπαν στον "εξαγνισμό" των ιερών τόπων που, σύμφωνα με την εθνική δεισιδαιμονία, βεβηλώνονται από την παρουσία νεκρών. Οι Χριστιανοί το γνώριζαν και επίτηδες μετέτρεπαν σε νεκροταφεία ιερούς τόπους του Απόλλωνα!
Παράλληλα, ο Ιουλιανός συγχαίρει τους κατοίκους της Έμεσας, μεγάλου κέντρου λατρείας του Ήλιου, που πυρπόλησαν χριστιανικούς ναούς, τους οποίους ο αυτοκράτορας αποκαλούσε υποτιμητικά "τάφους".
Γενικά, ο Ιουλιανός συμπεριφερόταν ως "πουριτανός παγανιστής", εμμονικός με τις τελετές εξαγνισμού και απομάκρυνσης από τους ιερούς τόπους κάθε "βέβηλου" στοιχείου...

Τρίτη 24 Οκτωβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΙΔ’ - Ταξική πάλη με θρησκευτικό μανδύα!

Ο θεσμός του ιμάμη, αν και έχει καθιερωθεί και από τους Σουνίτες, αλλά και από τους Σιΐτες, ωστόσο οι τελευταίοι δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στο αξίωμα αυτό. Οι Αλεβήδες πιστεύουν ότι Ιμάμης εκτελεί και τις διοικητικές εργασίες που είναι και αυτές θεϊκές, διότι ο Προφήτης τις τελούσε ανελλιπώς. Πιστεύουν ότι ο Ιμάμης δεν μπορεί να αναδεικνύεται με εκλογές, διότι τα καθήκοντα αυτά από τη φύση τους πρέπει να τα ασκεί ο πιο εκλεκτός, ένδοξος, ευγενικός και καταξιωμένος στην κοινότητα.
Ο Ιμάμης δεν έχει ελαττώματα και δεν κάνει σφάλματα, η επιλογή του είναι θέλημα θεϊκό. Οι ιμάμηδες συγχρόνως πρέπει να είναι και οι ηγέτες χαλίφηδες. Η άσκηση της εξουσίας πρέπει να είναι σωματική αλλά και ψυχική. Η σημασία του αξιώματος του ιμάμη, και κατ΄ επέκταση του χαλίφη, είναι καθοριστική στην κοινότητα, γι΄ αυτό και υποστηρίζεται ότι κληροδοτήθηκε από τον Μωάμεθ στον Αλή και τους απογόνους του.

Οι Αλεβήδες πιστεύουν ότι ο Θεός διά μέσου του Αλή απεκάλυψε τις κρυφές έννοιες του ιερού βιβλίου του Κορανίου στους δώδεκα Ιμάμηδες και στον Μehdi. 
Κάθε Ιμάμης ορίζει τον διάδοχό του, που τον κατηχεί και τον εισαγάγει στα μυστικά του Ισλάμ, για να μπορέσει στη συνέχεια να ανταποκριθεί στην ερμηνεία του ιερού βιβλίου. Τα μυστικά αυτά, μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Δεν υπάρχει αντίλογος και αμφισβήτηση των προθέσεων και των επεξηγήσεων του Ιμάμη. Αυτός κατέχει το χάρισμα του αλάνθαστου και φυσικά του θείου οδηγού. Οι Αλεβήδες πιστεύουν επίσης ότι οι Ιμάμηδες είναι οι άνθρωποι που θα ερμηνεύσουν και θα μεταφέρουν στις επόμενες γενιές τις θεϊκές επιταγές, έτσι όπως τις αποκάλυψε ο Θεός στον Μωάμεθ. Ο Ιμάμης είναι ο καθοδηγητής που ζητά την αλήθεια και την φανερώνει σε αυτούς που είναι έτοιμοι να την δεχτούν.

Οι Αλεβήδες ήταν εξαιρετικά κλειστοί σε ότι αφορά τις θρησκευτικές τους δραστηριότητες. Ιδεολογικά έδιναν μεγάλη έμφαση στην αντίσταση του ανθρώπου απέναντι στους πειρασμούς και ειδικότερα στην φιλαργυρία.

Όπως ήταν γνωστό ο αγροτικός πληθυσμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας δεν είχε δικαιώματα πάνω στην ιδιοκτησία της γης, που σκληρά καλλιεργούσε για να μπορέσει να συντηρηθεί. Τα κράτος (Σουλτάνος-Χαλίφης) υπό μορφή φόρου τους αποστερούσε το μεγαλύτερο μέρος της σοδειάς του. Η ζωή των κατοίκων ήταν μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια. Η μοναδική διέξοδος τους ήταν η θρησκεία.


Ο Αλεβισμός, μορφή φιλελεύθερη του Σιιτισμού, προέτρεψε κατ’ επανάληψη τους πιστούς σε επαναστάσεις κατά της άδικης εξουσίας του Σουλτάνου. 
Οι αγώνες τους δεν ήταν μόνο η μακροχρόνια θρησκευτική τους αντιπαλότητα (Σουνιτισμού- Σιιτισμού), αλλά είχαν και στοιχεία κοινωνικής αλλαγής. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του ποιητή Pir Sultan Abdal, (15ος αιώνας), ενός από τους μεγαλύτερους Αλεβήδες ποιητές:

«Μου πήρες όλη τη σοδιά, αιμοσταγή τύραννε. Σε καταγγέλλω στον Θεό για όλα όσα κάνεις» ή αλλού:

«Ελάτε να ενώσουμε τις καρδιές μας και μαζί να αντισταθούμε στη βία, την τυραννία και την εκμετάλλευση».

Οι ταξικές διαφορές μεταξύ των πλουσίων αγάδων και των φτωχών αγροτών ήταν φανερές σε όλη την αυτοκρατορία, ενώ οι πολυέξοδες τελετές με τις γυαλιστερές και μεγαλόπρεπες στολές των αξιωματούχων του Σουλτάνου προκαλούσαν τον θαυμασμό αλλά και το κοινό αίσθημα των υπηκόων. Εκφραστές των αντιδράσεων αυτών ήταν κατά κύριο λόγο οι φτωχοί δερβίσηδες των Μπεκτασήδων. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία του φτωχού δερβίση που παρακολουθώντας μια από αυτές τις λαμπρές τελετές με την πομπή των αξιωματούχων έστρεψε το βλέμμα του στον ουρανό και είπε: Θεέ μου δες τους δούλους του Σουλτάνου, δες ύστερα και το χάλι του φτωχού δούλου σου.

Οι οπαδοί του Αλή υπέστησαν πολλές πιέσεις και σφαγές από τους Σουνίτες Μουσουλμάνους, αλλά συνέχισαν τους αγώνες τους σε θρησκευτική, αλλά και κοινωνική βάση. Ο Αλή αποτελεί σύμβολο πνευματικό και φάρο οδηγητή, όλων των κατατρεγμένων και φτωχών, γιατί και αυτός πιστεύουν ότι υπέστη τα πάνδεινα, από μεγάλες αδικίες στη ζωή του. Οι Αλεβήδες προέβαλλαν πάντα τον ανθρωπισμό και την ανοχή τους, αλλά σχεδόν ποτέ δεν απέκτησαν εξουσία.

Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΙΓ’ - Προσηλυτιστές αλλά και πράκτορες του Ιράν!

Σε μια τρίτη κατηγορία ισλαμικών ταγμάτων θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε τα μυστικιστικά τάγματα, που εξετάζοντάς τα ιστορικά διαχρονικά, διαπιστώνουμε ότι μεταλλάσσουν τις θέσεις και απόψεις τους, δείχνοντας μια ανοχή απέναντι στην εξουσία, συνεργάζονται με αυτήν ή αντιστέκονται δυναμικά εναντίον της και έρχονται σε πλήρη ρήξη.
Ο Χατζή Μπεκτάς, που ήταν πιο μετριοπαθής, διασώθηκε μετά την αποτυχημένη εξέγερση των Μπαμπαΐδων το 1240 κατά του Σελτζούκου σουλτάνου. Παρόλα αυτά πίστευε ότι θα έπρεπε να ακολουθήσει μια ήπια πολιτική με την εξουσία.
Στη συνέχεια οι διάδοχοί του συνεργάστηκαν επανειλημμένα με την εξουσία, όπως ο Αμτάλ Μουσά με τον σουλτάνο Ορχάν (1288-1360), και ο Σαρή Σαλτίκ, μαθητής και συνεργάτης του Χατζή Μπεκτάς, που εγκαταστάθηκε στη Δοβρουτζά της Θράκης, ακολουθώντας τον Σελτζούκο σουλτάνο Ιζεντίν Καϊκαβούς Β´ (1245/1246-1265).
Ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ (1481-1512) αντιλαμβάνεται τον μελλοντικό κίνδυνο που διατρέχει η αυτοκρατορία από τα τάγματα των δερβίσηδων που παραδοσιακά είχαν άριστες σχέσεις με τους εχθρούς τους Ιρανούς. 
Συνεργάζεται με τους Μπεκτασήδες προσβλέποντας ότι με τις φιλελεύθερες και ανεκτικές ιδέες που τους διέκριναν θα μπορέσουν να αλλοιώσουν και να αφομοιώσουν τα επαναστατικά και εχθρικά προς τον Σουλτάνο τάγματα. Μάλιστα δεν σταματά εδώ, και προχωρά ακόμη περισσότερο. Στα πλαίσια της εμφανούς ανεκτικότητας έναντι των ετεροδόξων, στέλνει τον Μπαλήμ Σουλτάν να αναλάβει την ηγεσία του κεντρικού τεκέ του Χατζή Μπεκτάς στην Μ. Ασία για να σταματήσει την υποκινούμενη από τους Πέρσες σιιτική προπαγάνδα.
Όπως μας ενημερώνει η Suraiya Faroqhi, «μετά τον διωγμό του 16ου αιώνα στην Μικρασία, των οπαδών του Σάχη Ισμαήλ, του ηγέτη του Ιράν, πολλοί που είδαν να διαφοροποιούνται οι πεποιθήσεις τους κατέφυγαν στο φιλελεύθερο τάγμα των Μπεκτασήδων». Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν εκούσια από την εξουσία, για τον εξισλαμισμό των κατοίκων, που διέμεναν στις περιοχές που κατελάμβανε ο Οθωμανικός στρατός.
Μολονότι η διδασκαλία και οι «αρχές» που διέπουν τον Μπεκτασισμό ήσαν διαφορετικές από αυτές που αποδέχεται το σουννιτικό Ισλάμ, ωστόσο οι Οθωμανοί σουλτάνοι, Ορχάν, Μουράτ Α' και Βαγιαζήτ Β΄, οι οποίοι πραγματοποίησαν τις κατακτητικές επιχειρήσεις, τόσο στα βορειοδυτικά της Μικράς Ασίας, όσο και στη Βαλκανική, περιέβαλαν με ενδιαφέρον τους ετερόδοξους δερβίσηδες, οι οποίοι στη συνέχεια (15ος αιώνας) αποτέλεσαν το οργανωμένο ή αναδιοργανωμένο δερβίσικο τάγμα των Μπεκτασήδων.
Η συναλλαγή με την εξουσία βοήθησε την εξάπλωσή τους από την Μ. Ασία, στη Ρούμελη και στα Βαλκάνια καθώς και στην απορρόφηση άλλων ταγμάτων, κυρίως Μελαμίδων, που διαλύθηκαν επειδή γνώρισαν το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας. Το σημαντικότερο όμως από όλα, ήταν η ένταξη στους κόλπους τους ετεροδόξων χριστιανικών ομάδων και πληθυσμών. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι οι προσπάθειές τους αυτές πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια μιας φιλειρηνικής προσέγγισης, έστω και αν είχαν έντονα τα γνωρίσματα του προσηλυτισμού, αλλά πάντα με τις ευλογίες της εξουσίας που τους ενίσχυε οικονομικά.

Κυριακή 15 Οκτωβρίου 2017

Το αίνιγμα του Ιουλιανού: Φιλόσοφος ή "αποστάτης"; (Α’)

Η δυναστεία του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, που η Εκκλησία αγιοποίησε και πίεσε την επίσημη ιστορία να τον ανακηρύξει "Μέγα", είναι γεμάτη ίντριγκες και εγκλήματα. 
Όταν ο Κωνσταντίνος πέθανε άρχισε μια σκληρή αλληλοεξόντωση των υποψήφιων διαδόχων του. 
Ο γιος του Κωνστάντιος ήταν επικεφαλής του στρατού και κατάφερε να επιβληθεί αφού πρώτα εξολόθρευσε όλους τους συγγενείς του. 
Οι μόνοι που διασώθηκαν, ως ανήλικοι και ακίνδυνοι εξάδελφοί του, ήταν ο τότε πεντάχρονος Ιουλιανός και ο αδελφός του Γάλλος, που αργότερα εκτελέστηκε απ’ τον Κωνστάντιο!
Ο Ιουλιανός μεγάλωσε μακριά απ’ την αυτοκρατορική αυλή και τις συνωμοσίες της, μελετώντας τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. 
Οι μελέτες του, αλλά κυρίως η τραυματική εμπειρία απ’ τους συγγενείς του, που τυπικά δήλωναν χριστιανοί αλλά στην ουσία ήταν σχιζοφρενείς δολοφόνοι, τον έκανε να αρνηθεί τη νέα θρησκεία και να επιστρέψει στα "πάτρια". 
Όμως για πάνω από δέκα χρόνια δεν αποκάλυπτε τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, γιατί τότε αν δεν ήσουν χριστιανός δεν ήταν σίγουρο πως η επόμενη μέρα θα σε εύρισκε με το κεφάλι στους ώμους...
Για να μην πολυλογούμε, μετά από πολλές περιπέτειες, ο κουλτουριάρης Ιουλιανός, μαλθακός και αγοραφοβικός νέος, ανεβαίνει στο θρόνο το 361 μ.Χ. Βγαίνοντας απ’ την Εκκλησία που έγινε η κηδεία του προκατόχου του Κωνστάντιου, ορκίζεται να μην ξαναπατήσει το πόδι του σε χριστιανικό ναό!
Αρχικά ο Ιουλιανός ήταν μετριοπαθής και συγκρατημένος. Αντιπαθούσε τη βία και δεν ήθελε ν’ αναβιώσει τους διωγμούς των χριστιανών που μάλλον δύναμη και κύρος τους πρόσφεραν παρά τους έβλαπταν.
Φρόντισε όμως αμέσως να δώσει αμνηστία σε όσους χριστιανούς ήταν φυλακισμένοι ή εξόριστοι απ’ τις μεταξύ τους δογματικές (αρειανικές) διαμάχες. Πίστευε πως αν τους άφηνε ελεύθερους ήταν ικανοί να αλληλοεξοντωθούν και να τον απαλλάξουν απ’ τον κόπο και τη φθορά της καταπολέμησής τους.
Όμως οι εποχές δεν ήταν ευνοϊκές. Η αρχαία θρησκεία είχε χάσει κάθε ικμάδα και σεβασμό, ενώ ο χριστιανισμός είχε ήδη αποκτήσει ισχυρά ερείσματα στην κοινωνία, στη διοίκηση και στο στρατό. Το ιερατείο είχε διαμορφώσει το δικό της κατεστημένο.
Ο Ιουλιανός δέχθηκε μεγάλες πιέσεις, αντιμετώπισε ακραίες μορφές ανυπακοής και σταδιακά σκλήρυνε τη στάση του. 
Δεν αρκέστηκε στην επισκευή των εγκαταλειμμένων παγανιστικών ναών. Ουσιαστικά έκλεισε το μάτι στους πιστούς της εθνικής θρησκείας, δίνοντάς τους το δικαίωμα να επιτεθούν στους Χριστιανούς. 
Άτυπα τους εξασφάλιζε το ακαταδίωκτο...

Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΙΒ’ - Οι αναρχικοί δερβίσηδες!

Μια άλλη κατηγορία δερβίσηδων ήταν τα μέλη των μυστικών ταγμάτων που λέγονταν Μελαμίδες. Αυτοί είχαν σαν στόχο την κατάργηση της τυπολατρίας που υπήρχε στον μυστικισμό, στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή των Μουσουλμάνων, και στην προσέγγιση του λαού με κάθε τρόπο.
Εμφανίζονται πριν τον Μπεκτασισμό και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο Χατζή Μπεκτάς έκανε την πρώτη κίνηση συντονισμού για την ενοποίηση όλων των Μελαμίδων δερβίσηδων. Δεν επεδίωκαν τον σεβασμό και τη φήμη τους, αλλά την κατάκριση (Μελάμ=επίπληξη). 
Αποτελούσαν τους «περιπλανώμενους δερβίσηδες» και ήταν γνωστοί σαν Χαϊνταρίδες, Απτάλιδες, Καλεντερίδες, Τζαλαλίδες, Μανταρίδες, Ασσασίνοι κ.λπ., ενώ κάποιοι από αυτούς μεταφέρονται από την Ινδία και φυσικά δεν είχαν καλές σχέσεις με οτιδήποτε το εξουσιαστικό. 
Προκαλούσαν την κοινωνία με τον ίδιο τρόπο που έκαναν οι Κυνικοί. Ασκούσαν τη λατρεία τους με τρόπο μυστικό, χωρίς να ενδιαφέρονται για την εκπλήρωση των ισλαμικών τελετουργικών υποχρεώσεών τους. Περιπλανιόνταν σε όλο τον τότε γνωστό μουσουλμανικό κόσμο, επαιτώντας και μαζεύοντας χρήματα με σκοπό μετά την επιστροφή τους στον κεντρικό τεκέ του τάγματος να τα αποδώσουν στον γέροντα τους.
Επιδίδονταν σε σκληρές σωματικές μεθόδους, στα πλαίσια του εξαγνισμού, περιφέρονταν γυμνοί, ή φορούσαν ακατέργαστα μάλλινα ρούχα, ιδιόμορφες εκκεντρικές φορεσιές και σκούφους, ενώ έφεραν μεταλλικά εξαρτήματα. Πολλές φορές ξύριζαν όλες τις τρίχες από το σώμα τους ενώ έκαναν χρήση αλκοόλ, παραισθησιογόνων, ή ναρκωτικών. Δεν είχαν κανένα σημάδι διάκρισης, καμιά χρηματοδότηση από την κεντρική εξουσία ή ελεημοσύνη από τον λαό, και φυσικά δεν είχαν καμιά σχέση με τους ηγεμόνες. Ζούσαν από την σκληρή τους εργασία.. Ήταν οι κοινωνικές ομάδες που αντιμάχονταν την εξουσία.
Εξ άλλου ο Σιιτισμός ήταν το κίνημα εκείνο, που διεκδικούσε πατροπαράδοτα την εξουσία από τους κυβερνώντες Σουνίτες, την οποία αποστέρησαν με δόλο από τον ηγέτη τους τον Αλή. Με την απορρόφηση όλων εκείνων των μυστικών ταγμάτων και θρησκευτικών κινημάτων, από τον Σιιτισμό στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, διαμορφώθηκε σαν ένας πόλος αντίδρασης και αντίστασης στην εξουσία. Η πιο ακραία μορφή τους ήταν αυτή των Κιζιλμπάσιδων.
Ο ποιητής Σαντί που έζησε τον 13ο αιώνα, στο βιβλίο του «Ο Κήπος των Ρόδων» περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά την σχέση ηγεμόνων και δερβίσηδων:
Ένας από τους ευσεβείς είδε στο όνειρό του έναν βασιλιά στον ουρανό και έναν ασκητή στην Κόλαση. Ρώτησε: - Ποια είναι η αιτία της ανύψωσης του ενός και της υποβάθμισης του άλλου, αντίθετες με τις προσδοκίες του κόσμου; Τότε ακούστηκε μια φωνή που του είπε: - Αυτός ο βασιλιάς είναι στον ουρανό γιατί ακολούθησε τους δερβίσηδες και αυτός ο ασκητής είναι στην κόλαση γιατί ήταν κοντά στους βασιλιάδες.

Τρίτη 10 Οκτωβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΙΑ’ - Ο πολιτικός ρόλος των Ταγμάτων

Η ίδρυση ενός δερβίσικου τάγματος είχε τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Έπρεπε να υπάρχει ο ιδρυτής άγιος, να υπάρχει ιεραρχία και κανονική γραμμή διαδοχής μαθητών, γραπτή ή προφορική παράδοση, να υπάρχει δογματικό και θρησκευτικό τυπικό οργάνωσης και λειτουργίας, καθώς πόροι για την επιβίωση του τάγματος. 
Η αδελφότητα, η ομάδα των πιστών, ενώνεται από τον κοινό σεβασμό σε ένα πρόσωπο ή γένος που θεωρείται ότι είναι ανώτερο σαν επιλογή του Θεού. Η εσωτερική οργάνωση ήταν διαφορετική από τάγμα σε τάγμα, με πολλούς βαθμούς μύησης.
Τα δύο μεγαλύτερα τάγματα, οι Μπεκτασήδες και οι Μεβλεβήδες, σπάνια ενέτασσαν στο δυναμικό τους Άραβες οπαδούς. 
Στις περιπτώσεις που δερβίσικα ιδρύματα εγκαθιδρύονταν στη Συρία ή στην Αίγυπτο, ήταν εγκαταστημένοι εκεί Οθωμανοί που είχαν άριστες σχέσεις με την κρατική εξουσία.
Αν εξετάσουμε ιστορικά τη διαδρομή και δραστηριότητα των θρησκευτικών ισλαμικών ταγμάτων στην Οθωμανική αυτοκρατορία θα μπορούσαμε να τα διακρίνουμε με κριτήριο τις σχέσεις τους με την εξουσία του σουλτάνου ή των ηγεμόνων. 
Η ίδρυση των ταγμάτων δηλώνει από μόνη της ότι στα πλαίσια του ισλαμικού θρησκευτικού νόμου από την μια πλευρά και την διοικητική γραφειοκρατία που επικυρωνόταν από τον Σουλτάνο υπήρχε έδαφος για κάτι το διαφορετικό.
Κατ’ αρχήν έχουμε τα επίσημα και αναγνωρισμένα τάγματα που διαθέτουν τεκέδες και ευνοήθηκαν από τους Σουλτάνους ή τους ηγεμόνες μέσω «χαρισματικών» Μουσουλμάνων λογίων, χρηματοδοτούμενα από τα εισοδήματα των βακουφίων, που ο Σουλτάνος ή οι άρχοντες παρείχαν σαν «προίκα» για την επιβίωσή τους. (Παλιά γνωστή διαδικασία από τους Βυζαντινούς άρχοντες προς τα ορθόδοξα μοναστήρια της αυτοκρατορίας).
Από νωρίς, ορισμένοι «γέροντες» (‘pir’) κατάλαβαν ότι η επιβίωση του τάγματός τους θα ήταν πολύ πιο άνετη αν συνεργάζονταν με τους ηγεμόνες. Θα μπορούσαν να τους επηρεάζουν στη λήψη των αποφάσεών τους, χρησιμοποιώντας θρησκευτικά δόγματα του ισλαμικού νόμου, επεμβαίνοντας υπέρ των φτωχών και αδυνάτων, αλλά συγχρόνως θα μπορούσαν να εξυπηρετούν κάθε λογής επιδιώξεις και στόχους τους. Από την άλλη πλευρά, οι ηγέτες θα σέβονταν και θα αναγνώριζαν τους αρχηγούς τους σαν μια άλλη μορφή συνεργαζόμενου κέντρου εξουσίας.
Τα τάγματα αυτά είχαν ιεραρχική οργάνωση και δομή, καθορισμένες τελετές και λατρευτικές συνήθειες, χωρίς αποκλείσεις από το «τυπικό». Οι σχέσεις τους με την εξουσία ήταν αρκετά καλές ως άριστες και ποτέ δεν έφτασαν στα άκρα. 
Τα πιο γνωστά τέτοια τάγματα απετέλεσαν οι Μεβλεβήδες, οι Νακσιμπεντίδες, οι Χαλβετίδες κ.ά. Μάλιστα οι Χαλβετίδες ήταν τόσο στενά δεμένοι με την εξουσία και το Οθωμανικό κράτος, ούτως ώστε όταν ο στρατός αποσυρόταν από τα εδάφη τους, αυτοί προτιμούσαν να ακολουθήσουν τον στρατό.
Τις περισσότερες φορές τα θρησκευτικά τους κέντρα, οι τεκέδες τους, λειτουργούσαν σε αστικές περιοχές. Οι συμμετέχοντες δερβίσηδες ήταν πιο μορφωμένοι και ανήκαν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις. 
Η θεολογική τους γνώση και αυτή των επιστημών ήταν μέλημά τους, με επακόλουθο την εξάπλωση της φήμης τους. Είχαν σαν χαρακτηριστικό τον δικό τους γενάρχη, τον δικό τους άγιο ή συνεργάτη του Προφήτη, φορούσαν ξεχωριστά διακριτικά και σκούφο, ενώ είχαν δικό τους ξεχωριστό λάβαρο. Από πλευράς λειτουργικού είχαν το δικό τους τυπικό προσευχής και ζωής στην κοινότητα του τεκέ.
Τον Ιούλιο του 1826 με απόφαση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) καταργήθηκαν τα τάγματα των Μπεκτασήδων λόγω και της συνεργασίας τους με τους γενίτσαρους, που είχαν επαναστατήσει κατά της Πύλης και αποφασίστηκε η βίαιη κατάργησής τους. 
Τότε κλήθηκαν να καλύψουν το κενό αυτό οι Νακσιμπεντίδες, που με τις ευλογίες του Σουλτάνου προσπάθησαν να αφομοιώσουν τους Μπεκτασήδες δερβίσηδες.
Αυτά τα δερβίσικα τάγματα, που κυρίως ήταν σουννιτικά, θα επιστρατευτούν από τον Σουλτάνο Αμτούλχαμίτ Β΄(1876-1908), για να τον συνδράμουν στην υλοποίηση μιας νέας πολιτικής, αυτής του πανισλαμισμού. 
Οι δερβίσηδες του τάγματος Μεντενιέ, παρακλάδι των Σαζελήδων, θα πρωταγωνιστήσουν στις αποστολές στην ανατολική κυρίως Ασία και βόρεια Αφρική, αναπτύσσοντας δραστηριότητες ενίσχυσης των τοπικών μουσουλμανικών κοινωνιών, με απώτερο σκοπό τον πανισλαμισμό, κάτω από την σκέπη του Σουλτάνου-χαλίφη. Οι αποστολές αυτές των δερβίσηδων θα φθάσουν μέχρι και την μακρινή Ινδονησία και Κίνα.

Κυριακή 8 Οκτωβρίου 2017

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) Ι’ - Eίχε και το Ισλάμ τους δικούς του "κομμουνιστές"!

Παράλληλα με τις θρησκευτικές αναταράξεις, την ίδια εποχή στην περιοχή της Μικρασίας εμφανίζονται στις κοινωνίες των πόλεων ομάδες με πιο «προωθημένη» ιδεολογική ανθρωποκεντρική και φιλοσοφική σκέψη, όπως αυτή των Αχήδων. Η βασική αρχή τους ήταν «αγάπα τον πλησίον σου πάνω από τον εαυτό σου» σε σύγκριση με το χριστιανικό «αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτό». Στους κόλπους τους εντάχθηκαν και μη μουσουλμανικές ομάδες που πρέσβευαν τις κοινές ηθικές αξίες (φουτουβά).
Οι Αχήδες όπως και οι Σούφι είχαν ορίσει το δικό τους «δρόμο», το δικό τους «ταξίδι» για την διαμόρφωση του «ιδανικού ανθρώπου», που θα υπηρετεί την κοινωνία. Η φουτουβά δεν ήταν τίποτε άλλο από το σύνολο των ηθικών αξιών που πρέπει να διέπουν τη ζωή του νέου και τη σχέση του με τους άλλους. Αυτές είναι η ευγένεια, η γενναιοδωρία, η γενναιότητα, η αλληλεγγύη, η κοινοκτημοσύνη και η αδελφοσύνη. Αν ο νέος κατάφερνε να εφαρμόσει αυτά στην ζωή του τότε θα έδινε το παράδειγμα για το πώς θα ήταν μια κοινωνία δίκαιη και αλληλέγγυα.
Οι Αχήδες ήταν οργανωμένοι σε ομάδες νέων αγάμων ανδρών που εξέλεγαν τον δικό τους αρχηγό. Έκτιζαν ένα ξενώνα, που συντηρούσαν οι ίδιοι από την απασχόnλησή τους, όπου φιλοξενούσαν κάθε ταξιδιώτη που θα έφτανε στην πόλη τους. Προστάτευαν τον ταξιδιώτη ακόμη και με την ζωή τους, δεν τον παρέδιδαν ποτέ αν ζητούσε άσυλο, ακόμη και αν καταζητείτο. 
Είχαν ιπποτική συμπεριφορά στους φτωχούς και τους παρακατιανούς. Τα μέλη εργάζονταν την ημέρα, και το απόγευμα παρέδιδαν ότι έβγαζαν στον αρχηγό τους, που κανόνιζε για την αγορά των τροφίμων και την συντήρηση του ξενώνα. 
Ήταν οργανωμένοι σε δοκίμους, Αχήδες και Σεΐχηδες, όπως ήταν οργανωμένα και τα δερβίσικα τάγματα, ενώ κατά καιρούς μέλη τους αποτελούσαν και Σεΐχηδες δερβίσηδες που όμως είχαν ασπαστεί την φουτουβά. 
Αχής μπορούσε να γίνει ο καθένας, ανεξαρτήτου θρησκεύματος, φυλής ή οικονομικής επιφάνειας. Έλληνες και Αρμένιοι θα γίνουν μέλη τους, ασκώντας παράλληλα τα θρησκευτικά καθήκοντά τους, αλλά με τον καιρό θα εξισλαμιστούν.
Οι Αχήδες καθιέρωσαν τελετές και εορτές, όπου επικρατούσε ο χορός, ενώ οι συμμετέχοντες έρχονταν σε έκσταση βγάζοντας άναρθρες κραυγές. Κατά την τελετή μύησης, πρωτεύουσα θέση είχαν οι αναμμένες λαμπάδες, η αλληγορική «λήψη του φωτός», ενώ η κουρά τελούνταν κατά τα πρότυπα του χριστιανικού μοναχισμού. Ενδεικτικές είναι οι επιδράσεις του Αχισμού από τον Χριστιανισμό.
Κατά τον περιηγητή Ibn Battuta, οι Αχήδες αναλάμβαναν να ανατρέπουν τυράννους, να εξουδετερώνουν τους συνεργάτες τους, με ιδεολογικό στόχο την επικράτηση ενός καλύτερου και δικαιότερου κόσμου.
Οι Αχήδες ως κοινωνικό αλτρουιστικό, πολιτικό και θρησκευτικό κίνημα θα αποκτήσουν εξαιρετική οργάνωση και οικονομική δύναμη επηρεάζοντας ή διαμορφώνοντας την ιστορική πορεία της περιοχής της Μικρασίας. Ακόμη, και αυτοί οι ηγήτορες των διάσπαρτων εμιράτων έρχονται σε συμβιβασμό μαζί τους, υιοθετώντας τις ηθικές τους αξίες, που τις επιβάλουν στις κοινωνίες τους.
Τέτοιο ήταν το ιδεολογικό κύρος της οργάνωσης, ώστε σοβαροί ιστορικοί, ισχυρίστηκαν ότι η επιτυχία της ίδρυσης και επικράτησης του Οθωμανικής αυτοκρατορίας είχε σαν βάση τους Αχήδες. Σε αυτούς οφείλεται η οργάνωση και διοίκηση των κατακτημένων πόλεων από τους Οσμανλίδες, αλλά και οι αναγκαίοι εξισλαμισμοί, που θα εξασφάλιζαν την επιτυχία του όλου εγχειρήματος.
Οι δρόμοι των Αχήδων κατά την εξέλιξη της ιστορίας θα διασταυρωθούν με τα δερβίσικα τάγματα των Μπεκτασήδων και θα έχουν κοινή πορεία, ενώ με άλλες ομάδες «αιρετικών» Μουσουλμάνων, που διασώθηκαν μετά την μεγάλη εξέγερση των Μπαμπαΐδων το 1240, θα αποτελέσουν την μαγιά για την δημιουργία και την εδραίωση του Μπεκτασισμού στην Μικρασία.

Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 2017

Πώς οι θρησκείες οδηγούν στην κατάθλιψη!

Οι Πέρσες ήταν ένας λαός που ζυμώθηκε επί αιώνες με τη θρησκεία του Ζωροαστρισμού, για να περάσει βιαίως στο Ισλάμ τον 7ο αιώνα και γύρω στα 1500 μ.Χ. να βρεθεί υπό την επιρροή του Σιϊσμού.
Ο Ζωροαστρισμός δεν ήταν βέβαια σαν τη φυσιολατρική θρησκεία των Ελλήνων, αλλά, παρ’ όλ’ αυτά, είχε μια αρκετά ευχάριστη και αισιόδοξη νότα. 
Μπορεί να μην είχε θεοποιήσει την αναπαραγωγή και την ηδονή που τη συνοδεύει, αλλά είχαν κι αυτοί πολλές γιορτές αφιερωμένες στις έξι εποχές του περσικού έτους, μια μέρα κάθε μήνα ήταν αφιερωμένη στον εορτασμό μιας μεγάλης θεότητας, ενώ ο κάθε Πέρσης γιόρταζε την ημέρα των γενεθλίων του.
Η πιο μεγάλη γιορτή του έτους ήταν το Νεβρόζ, δηλαδή η Πρωτοχρονιά στις 21 Μαρτίου που ξεκινά η άνοιξη. Και σήμερα γιορτάζουν τη μέρα αυτή πολλοί λαοί και φυλές που βρέθηκαν επί αιώνες υπό την περσική κυριαρχία (Κούρδοι, Τατζίκοι, Ουζμπέκοι, κ.λπ).
Η ζωροαστρική ηθική δεν ήταν ούτε παράλογη ούτε υπερβολικά αυστηρή. Απέβλεπε στη διατήρηση της ζωής και στη νίκη κατά του κακού. Οι ηγέτες θεωρούνταν μεν "θεία επιλογή" αλλά δικαιούνταν να παραμείνουν στη θέση τους μόνο αν επαγρυπνούσαν κατά του ψεύδους και της αδικίας.
Εντάξει, δεν θα ωραιοποιήσουμε τον Ζωροαστρισμό, αλλά σε σύγκριση με το Ισλάμ είναι απείρως προτιμότερος.
Η ισλαμική θεοκρατία, όπως και κάθε θεοκρατία, δεν σου αφήνει οξυγόνο να αναπνεύσεις. Προσπαθεί να ελέγξει και ρυθμίσει τη ζωή σου ως και την παραμικρή λεπτομέρεια. Η θρησκευτική ηθική γίνεται ποινικός νόμος κι αλίμονο σε όποιον τον παραβεί...
Ειδικά ο Σιϊσμός είναι πέρα για πέρα καταθλιπτικός. Γιατί δεν έχουν μόνο το Ραμαζάνι που κρατάει έναν μήνα με απόλυτη νηστεία (και από νερό) απ’ την ανατολή ως τη δύση του ήλιου. 
Γιορτάζουν έξτρα και το Μοχαράμ, τον μαρτυρικό θάνατο του ιμάμη Χουσεϊν, πρωτότοκου γιου του Αλί στη μάχη της Καρμπάλα πριν 1000 χρόνια. 
Επί 40 σχεδόν μέρες πενθούν και συμπάσχουν με τον Χουσεϊν χωρίς καν ν’ ακολουθήσει η χαρά της Ανάστασης, όπως έχουν σκαρφιστεί οι Χριστιανοί για να ισορροπούν ψυχολογικά μετά την καταθλιπτική Μεγάλη Εβδομάδα!
Όλα αυτά έχουν επηρεάσει την ψυχοσύνθεση του περσικού λαού και μάλλον τους έχουν βυθίσει στην απαισιοδοξία και στην κατάθλιψη. Αν προσθέσεις σ’ αυτό και την καθημερινή αστυνόμευση της ζωής τους, απορώ πως δεν έχουμε ακόμα μαζικές αυτοκτονίες...